29 Şubat 2016 günü Ankara’da yapılan kapanış konferansı ile Birleşik Krallık Refah Fonu tarafından desteklenen “İklim Değişikliği Politikasının Geliştirilmesi için Türkiye’de Parlamentonun Rolünün Güçlendirilmesi Projesi”nin sonuçları kamuoyuna sunuldu. Milletvekilleri, danışmanları, yasama uzmanları, sivil toplum kuruluşları ve uluslararası kuruluş temsilcilerinin katıldığı “İklim Değişikliği Politikaları ve TBMM” başlıklı konferansta iklim değişikliğinin dünyada ve Türkiye’de durumunu ve TBMM’nin bu alandaki faaliyetlerini içeren “TBMM’nin İklim Değişikliği Politikasındaki Rolü” ve “Politikacılar için Özet” raporları sunuldu. Çalışma ekibi adına konuşan ve Projenin yöneticisi olan Küresel Denge Derneği (KDD) Başkanı Dr. Nuran Talu, toplantıda bu faaliyetin Türkiye’de bir ilk olduğunu ve hazırlanan bu raporla Meclisin iklim değişikliği politikalarındaki rolüne dair bir röntgenin çekildiğini ve TBMM’nin bu alandaki sorumluluklarına dikkat çekildiğini belirtti.

 Proje ortaklarından olan Tüketiciyi ve İklimi Koruma Derneği’nin (TÜVİKDER) Başkan Yardımcısı Önder Algedik, yaklaşık bir yıl süren çalışma sürecinde Yasam Derneği (YASADER) üyelerine ve TBMM bürokratlarına iklim değişikliği politikaları hakkında eğitimler verildiğini belirterek çalışmada, Meclis yasama uzmanlarının katkılarının önemine değindi. Algedik raporda iklim değişikliği ile mücadelede, sera gazı emisyonlarının azaltılması ve iklim etkilerine uyum sağlanmasında Türkiye’nin durumunu ayrıntılı olarak anlatarak çeşitli verileri paylaştı.

Yine projenin ortaklarından biri olan YASADER’in Başkanı Habip Kocaman sunuşunda, çalışmada iklim değişikliği ile doğrudan ve dolaylı ilgili kanunların sektörel bazda taranarak iklim değişikliğini ilgilendiren hükümlerin belirlendiğini; 24. Yasama dönemindeki parlamenter denetim önergelerinin ayrı bir taramaya tabi tutularak soru, Meclis araştırması, genel görüşme ve diğer denetim araçlarının iklim değişikliği ile mücadeleyi ne ölçüde konu edindiğinin ortaya konulmaya çalışıldığını ifade etti. İklim değişikliğini ilgilendiren konularda gerçekleştirilen denetim faaliyetlerinden önceki dönemlere ait olup ön plana çıkanların da belirtildiğini söyleyen Kocaman ayrıca, bütçe görüşmelerinde de iklim değişikliğinin yer bulduğunu; yine TBMM’nin karar olarak kabul ettiği kalkınma planlarında da iklim değişikliğiyle ilgili doğrudan ve dolaylı değerlendirmeler ve öngörüler bulunduğunu kaydetti.

Toplantıda, “TBMM’nin İklim Değişikliği Politikasındaki Rolü” raporunun özü olarak aşağıdaki sonuçlar paylaşıldı:

• Dünyada bilimsel raporlar, sıcaklık artışını 1,5C’de sınırlamak için 2015’den itibaren sera gazları salımını azaltması gerektiğini söylüyor.
• Türkiye’nin sera gazı salımlarındaki artışta inşaat, elektrik üretimi ve ulaşım öne çıkan sektörler oldu.
• Türkiye iklim değişikliği politikaları için dünyaya sunmuş olduğu niyet beyanında 2030 yılına kadar sera gazlarını arttırıyor.
• Enerji Verimliliği Kanunu iklim değişikliğine, Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi Üretiminde Kullanılmasına İlişkin Kanun ise sera gazları emisyonlarının azaltımına atıf yapan kanunlar olarak dikkat çekiyor.
• 10. Kalkınma Planında yerli kömürün tamamının elektrik üretimi için kullanılması gibi iklim değişikliği ile mücadelede sıkıntılı politikalar mevcut.
• Çevre Kanunu’nun kapsamlı değişikliğindeki TBMM’deki müzakerelerde iklim değişikliğine değinen milletvekili olmadı.
• TBMM 24. Yasama döneminde 72.230 soru önergesi arasında içinde iklim değişikliği ve küresel ısınmayı doğrudan konu edinen sadece 20 soru önergesi verilirken, diğer çevre konuları ile ilgili 3 bin 559 soru önergesi verildi.
• TBMM 24. Yasama döneminde 3 bin 308 Meclis araştırma önergeleri içinde doğrudan iklim değişikliği ve küresel ısınmayı konu yapan sadece 8 önerge olmuş, iklim değişikliği ile dolaylı ilgili diğer çevre konularıyla ilgili ise 594 araştırma önergesi bulunuyor.

Toplantıya katılan İngiltere Türkiye Büyükelçiliğinden Elçi Müsteşar Janet Douglas, İngiltere’nin iklim değişikliği ile mücadele politikalarından bahsederek yeni iklim rejiminde parlamentoların sorumluluğunun altını çizdi. İklim değişikliği konusunun sadece Türkiye’nin değil tüm dünyanın sorunu olduğunu belirterek ülkeler arası kollektif çalışmaların önemini vurguladı.

Toplantıya TBMM’de grubu olan siyasi partilerden çok sayıda milletvekili katıldı.  Denizli Milletvekili Emin Haluk Ayhan (MHP),  Bitlis Milletvekili Mahmut Celadet Gaydalı (HDP), Bursa Milletvekili Orhan Sarıbal, (CHP) ve Ankara Milletvekili Nevzat Ceylan (AK Parti) grupları adına birer konuşma yaparak iklim değişikliği politikalarının önemine ve bu alandaki mücadelenin aciliyetine değindiler. Ayrıca, iklim değişikliği konusunda TBMM’nin yaklaşımına dair parti görüşlerini dile getirdiler.

TBMM’den etkinliğe katılacağını teyid eden milletvekillerinin hemen hepsi toplantıda hazır bulundu. Toplantıda Tokat Milletvekili Kadim Durmaz, Mersin Milletvekili Hüseyin Çamak, Balıkesir Milletvekili Ahmet Akın, Van Milletvekili Adem Geveri, Muğla Milletvekili Nurettin Demir, Antalya Milletvekili Niyazi Nefi Kara, İstanbul Milletvekili Hüda Kaya, İstanbul Milletvekili Ali Şeker yer aldılar.

Toplantının “İklim Değişikliğine Parlamenter Yaklaşımlar” oturumunda milletvekilleri iklim değişikliği ile ilgili küresel ya da ulusal ölçekte şekillenen politikalarda TBMM’nin rolünün önemine değinen konuşmalar yaptılar. Tokat Milletvekili Kadim Durmaz, Mersin Milletvekili Hüseyin Çamak ve Muğla Milletvekili Nurettin Demir konuşmalarında iklim değişikliği ile mücadele meselesinin politik bir konu olduğunun ve toplumun geleceği için bu alanda parlamento ve parlamenterlere düşen sorumlulukların altını çizdiler. Türkiye’de son dönemlerde yaşanan ekolojik tahribatın vehametini dile getiren milletvekilleri, bu durumu tersine çevirmek için sosyal muhalefetin güçlenmesinin önemine de seçim bölgelerinden ve Türkiye’den (Cerrattepe gibi) örnekler vererek değindiler.

Toplantının son oturumu olan ve moderatörlüğü TÜVİKDER Yönetim Kurulu Üyesi Tülin Yıldırım tarafından yapılan “Millet ve Vekilleri ile Forum”da; “İklim değişikliği ile mücadelenin toplumsal, çevresel ve ekonomik yönü TBMM’ye nasıl yansıyabilir?” ve “İklim değişikliği politikasının geliştirilmesinde TBMM’nin rolü nasıl güçlendirilir?” sorularına cevaplar arandı. Foruma Bursa Milletvekili Orhan Sarıbal, Tokat Milletvekili Kadim Durmaz ve Mersin Milletvekili Hüseyin Çamak da katıldı. Mevcut koşullar ışığında, bu konularda TBMM’de nasıl bir yol izleneceğine dair gerek sivil toplum gerekse parlamenter gözlüğüyle belirtilen çeşitli öneriler not edildi.  Bunların arasında toplumsal muhalefetin çeşitli yöntemlerle güçlendirilmesi, TBMM’de Paris İklim Anlaşmasının Türkiye açısından değerlendirilmesine ilişkin bir Meclis Araştırma Komisyonunun oluşturulması, iklim değişikliği politikalarını çalışan milletvekillerinin TBMM’nin daimi ihtisas komisyonlarında aktif iklim siyaseti yapması, iklim değişikliği ile ilgili yasaların inceleme süreçlerinde yasaların etki analizlerini değerlendirmek ya da uzmanlardan görüşlerinin alınacağı daimi sivil toplum platformalarının kurulması gibi bir dizi öneri gündeme geldi.

Forumda ayrıca, Türkiye’de iklim değişikliği ile ekonomi arasındaki bağ sorgulanarak, sadece kar ve rant ilişkisi üzerinden yürüyen ekonomide, tüm kaynakların belirli şirketlere aktarılarak doğal alanların yıkıma uğratıldığı ve iklimin uyum dengelerini sağlayacak olanakları kaybetmeye başladığımız ifade edildi. Çevre duyarlılılığını artıracak faaliyetler yapılması şeklinde önerilere, forumdaki bazı katılımcılar; aslında meselenin bugünün sorunu olduğunu, mevcut karar alıcıların ve yetişkin nufusun iklim değişikliğinin etkilerini bugünden (çocukların büyümesine kalmadan) görmeye başladıklarını ifade ederek, çözümün hemen aranması gerektiğini dile getirdiler.

Çevre ve iklim değişikliği konusunda Türkiye’nin bir çok yöresinde yükselen toplumsal duyarlılığın karar alıcılar nezdinde dikkate alınarak, haklı taleplerin hayata geçirilmesi gerektiği vurgulandı. Forumda, son yıllarda doğanın büyük ölçüde tahrip ederek yok edilen ormanların ve ağaçların yerine çok sayıda yeni ağaçlar dikilmesinin aslında iklim değişikliğinin etkilerine karşı kırılganlığı azaltmayacağı vurgulandı. Dikilen yeni fidanların mevcut (kesilen) 30-40 yıllık hatta asırlık ağaçların emisyon tutma kapasitesine ulaşmaları için on yıllarca beklenmesi gerektiği belirtildi.

Emisyon azaltım ve iklim etkilerine uyum sağlama konularında mevcut yasama ve denetim faaliyetlerinin incelemesinden çıkan sonuçlar da dikkate alınarak, TBMM’nin bütüncül ve önleyici tedbirlere yönelmesi gerektiği ve özellikle yasalarla getirilen iklim değişikliğ ile mücadeleyi engelleyen istisnai hükümlerin iptal edilmesi üzerinde duruldu. Forumda son olarak, iklim değişikliğinin geldiği noktada hiç bir devletin artık daha fazla emisyon salma hakkından bahsedilemeyeceği, hem gelişmiş hem de gelişmekte olan ülkelerin hepbir arada sorumlu davranmaları gerektiği belirtildi.